Jhalak's Sky

पछिल्लो समय सामाजिक सञ्जालमा विभिन्न तप्काका नेपालीहरुले अहिले देशको नेतृत्व गरिरहेका नेताहरुलाई लक्षित गरेर तिनलाई आगामी निर्वाचनबाट विदा दिनुपर्ने कुरा जोडतोडले उठाउँदै आएका छन् । उनीहरुको माग अब ७० कटेका या आसपासका नेताहरुले देशलाई नेतृत्व गर्न नसक्ने भएकाले नयाँ पुस्ताका युवाहरुले देश हाँकुन भन्ने रहेको छ । वर्तमान नेतृत्वमा रहेका सबैभन्दा बृद्ध शेरबहादुर देउवा र रामचन्द्र पौडेल, झलनाथ खनाल, केपी शर्मा ओली र ७० पनि नपुगेका माधव नेपाल, प्रचण्ड र बाबुराम विदा हुनुपर्ने माग यो पंक्तिको छ । यसमा उमेर लक्षित आक्रोस भन्दा पनि लामो सयम देशको नेतृत्व गरेर पनि समाजलाई गतिशिलता तिर लान नसकेका पुराना अनुहार तारोमा परेको देखिन्छ । यद्यपी बहस भने बुढाहरुलाई विदा गर भन्ने आवाजले निम्त्याएको छ । यहाँ असी पुग्न लागेका देउवा र ७० आसपासका नेताहरु सामेल छन् । नेपाली राजनीतिका लागि यो नयाँ नौलो विषय भने होइन । नेकपा एमालेले आफ्नो विधानमा नै ७० वर्ष पछि नेताहरुलाई दलभित्र कार्यकारी भूमिका नदिने व्यवस्था गरेको छ ।  युवा को हो र कसलाई मान्ने भन्ने विषय राजनीतिमा लामो सयम देखि चलिरहेको एउटा नसुल्झिएको...

“ग्लोबल आइएमई बैंकको मेरी उनीलाई मुद्धती खातामा आफ्नी श्रीमतिका नाममा रकम जम्मा गरिदिनुस र उनको अनुहारमा कहिल्यै नदेखिएको खुशी अनुभव गर्नुहोस् ।” ग्लोबल आइएमई बैंकको बचत खातामा डिपोजिट जम्मा गर्न महिलाहरुलाई आकर्षित गर्ने योजनाबारेको विज्ञापनको मोटो सन्देश यस्तै छ । त्यसका लागि बनाइएको विज्ञापन टेलिभिजन, एफएम र रेडियोहरु, अनलाइनहरु, युट्युव फेसबुक जताततै बज्छ, देखिन्छ । विज्ञापनमा एउटा युवा लोग्ने घरमा प्रवेश गर्छ, पत्नी यसै ठुस्सिएको जस्ती देखिन्छे, (मलाई यी दुवै मोडल या कलाकारको नाम चैं थाहा भएन)  । पुरुष गीत गाउँदै प्रेमप्रस्ताव गर्ने सिनेम्याटिक शैलीमा घुँडा मार्छ, आशिकले आफुले मन पाराएकी तरुनीको हातमा चुम्बन गरेर प्रेमप्रस्तावका रुपमा गुलावको फुल टक्र्याएको जस्तो गरेर रु पाँच लाखको बचत जम्मा गरिदिएको प्रमाणपत्र दिन्छ । भरखर ठुस्सिएकी पत्नी बेहद खुशी देखिन्छे र पतिको छातीमा टाँसिन पुग्छे । विज्ञापनमा त्यसपछि पत्नीहरुलाई आर्थिक रुपले समृद्ध बनाउन सबैका लोग्नेहरुले यस्तो खाता खोलीदेउन भन्ने सन्देश दिने प्रयास गरिएको छ । यता हिमालयन टेलिभिजनमा कालकार माल्विका  सुब्बाले चलाउने...

Wang Huning, “The Structure of China’s Changing Political Culture” : Wang Huning, “The Structure of China’s Changing Political Culture”[1]   Introduction by Matthew D. Johnson Introduction Wang Huning (b. 1955) is widely viewed as China’s most powerful...

सात दिनमा ३६ छाक २०४१ सालको कुरा हो । स्नातक अध्ययन गर्दैं थिएँ । वगरस्थित गणेशबहादुर गुरुङको घरमा डेरा गरिवस्थें । अखिलको जिल्ला कमिटि अध्यक्ष थिएँ । नगर वाइएलको अध्यक्ष पनि । रुम पार्टनर थिए शिव पौडेल, पृथ्वी नारायण क्याम्पस प्रारम्भिक कमिटिका अध्यक्ष र स्ववियु उपसचिव थिए । दुवै अघोषित पूर्णकालिन कार्यकर्ता । घरबाट आउने खर्चले दालभात, डेराभाडा र क्याम्पस फि तिर्नु ठिक्कै हुन्थ्यो । घर पुगेको बेला एकाध पाथी चामल र दाल गुन्द्रुक ल्याइन्थ्यो । तर घर जाने फुर्सद पनि कम हुन्थ्यो । यता पार्टीको सम्पर्क थलो थियो कोठा । कमरेड वामदेव गौतम पछि यस क्षेत्रको नेतृत्व गर्न आउनु भएका जीवराज आश्रीत कहिलेकहिँ आउनुुहुन्थ्यो । धेरैजसो चाहिँ कास्कीको नेतृत्व गर्ने कमरेड राजन उर्फ त्रिलोचन ढकाल र कमरेड विनय उर्फ शारदा सुवेदी आइरहनुहुन्थ्यो । हामी दुइ जना बाहेक पनि हरेक छाक खाना खाने थप दुइ चार जना भैहल्नुहुन्थ्यो । दुइजना मात्र हुनु त विरलै हुने संयोगको कुरा थियो । खर्चको अत्यधिक चाप परेपछि कमरेड राजनले एकदिन हामीलाई अब तपाईहरुले आफु दुइजनामा थप एकजनामात्र पाल्ने गरी व्यवस्थापन गर्नुप¥यो । म मिलाउँछु । त...

  (गत फागुन २७ गते प्रेस चौतारी नेपालको राष्ट्रिय महाधिवेशन पोखरामा आयोजना गरिएको थियो । उक्त महाधिवेशनका समयमा हामी केही लेखक तथा पत्रकारलाई चौतारीले विभिन्न सम्मान तथा पुरस्कार प्रदान गर्ने निर्णय पहिले नै गरेको थियो । प्रमुख अतिथिका रुपमा उपस्थित हुनुभएका पूर्व प्रधानमन्त्री तथा नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शार्मा ओलीले हामीलाइ सम्मान (सम्मान हो या पुरस्कार भन्ने चैं मैेले विर्सें) प्रदान गर्नुभएको थियो ।  उक्त कार्यक्रममा मैले पनि केही बोल्ने समय पाउँला कि भनेर कार्यक्रमको दुइदिन  पहिले नै चौतारीका अध्यक्ष गणेश जिलाई सोधेको थिएँ । वहाँले तपाईलाई सम्मानित हुनेहरुका तर्फबाट पाँच मिनट बोल्ने समय मिल्छ भन्नु भयो । मैले पनि उतै बोल्न भन्दा केही लेखेर लानु र पढ्नु ठिक होला भन्ने ठानेर सोही दिन विहान एउटा छोटो मन्तव्य जस्तो लेखेर लगेको थिएँ । मलाई मादी गाउँपालिकाको कार्यक्रममा पुग्नु पर्ने भएकोले हतारमा थिएँ । सम्मानित भइसके पछि मैले उद््घोषक राजेश राइलाई मैले बोल्ने समय छ कि भनेर सोधेको थिएँ । वहाँले नेताहरु नै धेरै हुनुहुन्छ, तपाईलाई समय मिलाउन सकिएला जस्तो छैन भन्नु भय...

यो वर्ष हाम्रो गाउँले आफ्ना महत्वपूर्ण अभिभावकहरु गुमायो । यस वर्षको आरम्भमा हाम्रो परिवारका अभिभावक खिमलाल सुवेदी दाई वित्नु भयो । पोखराको नारायणस्थानमा आएर संस्कृत अध्ययन आरम्भ गरेपनि पारिवारिक कारणले पढाइ पुरा गर्न नपाउनु भएका खिमलाल दाई शिक्षाप्रेमी हुनुुहुन्थ्यो । आरम्भिक वर्षमा शिक्षकका रुपमा सार्वजनिक जीवनमा प्रवेश गर्नुभएका खिमलाल दाईले पछिल्ले उमेर लेखापढी पेशामा रहेर विताउनु भएको थियो । रोगले च्याप्दै लगेर गाउँ आउन जान नसक्ने अवस्था नआउञ्जेल गाउँको अगुवाइ गर्नुभयो । विशेषगरी जनकल्याण मावी मकैखोलाको स्थापना र प्रगतिमा वहाँको योगदान सम्मानयोग्य छ । संस्कृत काव्य र पूर्विया दर्शनका मामिलामा गाउँमा कसैलाई ज्ञान थियो भने त्यो खिमलाल दाइलाई मात्र थियो । सबैको भलो चाहने, आफ्नो संस्कृती र कुल मर्यादाको निरन्तरता चाहने खिमलाल दाई लामो समय देखि विभिन्न रोगहरुसंग जुध्दै आउनु भएको थियो । ८४ पुजा गरेको ६ महिनामै वित्नु भयो । कोरोनाका कारण पुजामा पनि र मृत्यु संस्कारमा पनि आउन सकिएन, सँधै थकथक लागिरहनेछ । मैले कुल परम्परा विपरित क्षेत्री परिवारमा वैवाहिक सम्बन्ध राखेकोमा सुरुमा असन्तुष्ट भ...

  आफ्नो समय नै सबैका लागि सबैभन्दा बलशाली मार्गदर्शक हो । आफ्नै समयसँग अन्तक्र्रिया गर्दै हुर्किनु, पौँठेजोरी खेल्दै आजीविका र करियरको बाटो समात्नु, आन्दोलन, बहस, क्रान्ति र प्रतिक्रान्तिमा सहभागी हुनु, रंगरस, माया पिरती, परिवारको सांसारिक मायाजालमा मगनमस्त बन्नु या रागी–बैरागी कर्म गर्नु समाज र समयसँगै मान्छेले गर्ने अन्तक्र्रियाका परिणाम हुन् । माक्र्सेली अवधारणाले मान्छेको विचार जे–जस्तो बन्छ, त्यो उसको चेतनाभन्दा बढी भौतिक परिस्थितिको उपज, उत्पादन प्रक्रियामा सहभागिताको उपज, समाजसँगको अन्तक्र्रियाको परिणामलाई मान्छ । अर्थात् समय भन्नु नै आफ्नो वरपरको भौतिक सामाजिक परिस्थितिको समग्र नाम हो ।  समकालीन नेपाल अनेकवली परिवर्तनका सुनामी व्यहोर्दै अघि बढेको छ । आर्थिक क्षेत्रमा खासगरी जमिनी तहमा आइरहेका परिवर्तनले परिवार, समाज र व्यक्तिको संगठन भत्काइरहेको छ । के गरौँ कसो गरौँ बनाइदिएको छ । यसबीचमा भएका राजनीतिक आन्दोलन र विद्रोह या क्रान्ति तथा अर्थतन्त्रमा आइरहेका परिवर्तनले सन्तानलाई बाबुबाजेको या आमा–हजुरआमाको जस्तो जीवनको निरन्तरता दिन असम्भव बनाइदिएको छ । एकथरीलाई उत्साह र ...

  एक समय थियो, पोखरा जाँदा पृथ्वीनारायण क्याम्पसको गेटमा चिया पिउन पुगिएन भने केही छुटेझैँ लागिरहन्थ्यो । पहिले लतका रूपमा रहेको यो बानी अब बिस्तारै हट्न थाले पनि टुटिसकेको भने छैन । पहिले यस्तो चियासँग मिसिने क्यापम्पसका सर या साथीहरू अब बिस्तारै रिटायर्ड हुँदै छन् । पहिले भेट हुने गरेका चिनजानका विद्यार्थी नेता पनि अब रहेनन् । तैपनि किन हो, क्याम्पस गेट जान मन लाग्छ । गत साता पोखरामा भएको वेला यस्तै लोभले क्याम्पससम्म पुगियो । साथमा पहिलेका विद्यार्थी नेता कमल श्रेष्ठ थिए । अन्नपूर्ण म्युजियममा रहेका भाइ आनन्द सुवेदीलाई भेट्न भित्र पस्दा विज्ञान भवनमा रहेको मञ्चमा राता ब्यानर र अखिलको झन्डा देखिए । कार्यक्रम भर्खर सकिएजस्तो दृश्य थियो । यही दृश्यले आफ्ना पुराना दिन सम्झना आए ।  २ वैशाख, २०३६ मा विद्यार्थी आन्दोलन र हडतालको आह्वानका लागि हामी यहीँ जम्मा भएका थियौँ । विद्याविमल बराल, ध्रुव वाग्लेहरूले यही मञ्चबाट मागपत्र सुनाएका थिए । ०३६ असारमा यहीँ नाच्दै गाउँदै हामीले विद्यार्थी युनियनको निर्वाचन परिणाम सुनेका थियौँ । जित्नेहरू थिए– सोमनाथ अधिकारी प्यासी, अमरिस हमाल, हरि पथ...