कस्तो समाजवाद कस्तो बर्षसंघर्ष

एनेकपा माओवादीका अध्यक्ष प्रचण्ड यतिवेला पार्टी पुर्नगठन या निर्माण अभियानमा सक्रिय देखिएका छन् । २०६३ असारमा पोखराबाट हेलिकप्टरमा एकैपटक वालुवाटार झरेपछि जनता र आफ्नै कार्यकर्तासंग टाढिदै निरन्तर अरु दल नेता, व्यापारी, उद्योगपति, कुटनीतिज्ञ, कुटनीतिक एजेन्सीका प्रतिनिधिहरुसंग मात्र सम्वादमा रहेका उनले झण्डै विर्सेका कार्यकर्ता र पार्टीतिर फर्कनु राम्रो संकेत अवस्य हो । यसले नेपाली राजनीतिमा माओवादीले यस अगाडी बनाएको स्थान, अबको सम्भावना र त्यसको जनाधारका बारेमा बहस निर्माण गर्ने नै छ । डा. बाबुराम भट्टराईले माओवादी आन्दोलनको सार्थकता र सान्दर्भिकता अबको नेपालमा बाँकी नरहेको भन्दै गैर माक्र्सवादी बाटो समातीसकेका छन् । माओवादीकै एउटा हिस्साका रुपमा विप्लव समुहले ससस्त्र विद्रोह र समानान्तर राजनीतिक शक्ति निर्माणको अभ्यास आरम्भ गरेको छ, भलै अहिलेसम्म यसलाई एउटा वालरोग र माओवादी जनयुद्धको प्यारोडीका रुपमा भन्दा गम्भिर रुपमा लिने आधार तयार भएका छैनन् । कमसेकम आजसम्मको सन्दर्भ हेर्दा त्यसले शक्ति आर्जन गरेर माओवादी कार्यसुचि बोक्ने सम्भावना पनि  देखिन्न । अस्ती फागुन एक गते जनयुद्ध दिवस तिन तिर फर्केर मनाएका माओवादीहरुको अहिलेसम्मको टुटफुट र विखण्डनका बाबजुद माओवादी आन्दोलनको विरासत प्रचण्डले नेतृत्व गरेको एनेकपा माओवादीमा नै रहने र त्यसका नीतिहरुले माओवादी आन्दोलनका कार्यसुचिहरुको रक्षा गर्ने या रछ्यानमा फाल्ने निर्णय पनि गर्ने भएकाले पनि यतिवेला प्रचण्डको सक्रियता र उनले अभिव्यक्त गर्न थालेका विचारहरुको अर्थको खोजी गरिन्छ ।
पार्टिको आन्तरिक प्रशिक्षणका क्रममा प्रचण्डले भनेका भनेर यतिवेला दुईवटा महत्वपुर्ण विषय सञ्चार माध्यममा आएका छन् । एउटा हो उनले आगामी १० बर्षमा देशमा समाजावादी क्रान्ती गर्ने कसम खाएका छन् । दोस्रो चैं उनले कार्यकर्तालाई पहिचान र क्षेत्रीय मुद्धाको कुरा गर्दा गर्दै पनि मुख्य पाटो वर्गसंघर्ष हो भनेर बताउने गरेका छन् । यी दुई विषय सामान्य अवस्य होईनन् र प्रचण्डले यतिवेला केवल कार्यकर्तालाई भुलाउन मात्र उठाएका भन्न पनि मिल्दैन । तर यी भनाईको अर्थ चैं असामान्य लाग्छ । अस्ति भरखर मात्र देशमा जुन संविधान जारि भएको छ त्यसले देशलाई समाजावादउन्मुख भनेर मान्छ । तर समाजवादको प्राप्तिका लागि देशको अर्थ सामाजीक तथा अर्थ राजनीतिक अवस्थामा के के अनुकुलता या आधारहरु तयार हुनु पर्ने हो भन्ने बारे चैं समाजमा भिन्न मतहरु छन् । देशको अवस्था कस्तो छ भने सबै जसो ठुला राजनीतिक दलहरु समाजवादी भएका छन् । वर्तमान संसदमा रहेका दलहरु मध्य काँग्रेस समाजवादी मान्छ आफुलाई, एमाले समाजवादी भै गयो एमाओवादीको गन्तव्य पनि समाजवादी छ । त्यस बाहेक उपेन्द्र यादवको संघीय समाजवादी पार्टीको नाम नै समाजवादी छ । अरु पनि कतिपय साना दल आफुलाई समाजवादी भन्छन् । यीनीहरु मध्य अरुले बर्गसंघर्षलाई आफ्नो हतियार या कार्यनीतिका रुपमा लिएका छैनन् । एमालेमा मोटो रुपमा बर्गसंघर्षलाई बुझ्न खोजीएको भएपनि त्यसले ठोस अभिव्यक्ति दिएको छैन । यसमध्य एमाओवादीका अध्यक्षले मात्रै अहिले खुलेर बर्गसंघर्षको कुरा गरेका छन् । यसको सामान्य अर्थ त अब एमाओवादीले आफ्नो राजनीतिक आधार र स्थान श्रमजीवी वर्गमा खोज्ने छ, र देशको दलाल तथा नोकरशाही पुँजीपति वर्ग उसको मताधारबाट बाहिरिने छ भन्ने हो । यसले देशको राजनीतिमा वर्गिय प्रतिनिधित्वका क्षेत्रमा आफ्ना आफ्ना आधार निर्माण गर्न र कसकको राजनीतिले कुन वर्गको सेवा गर्छ भनेर बुझ्न सजिलो हुने छ । तर दशै बर्षमा समाजवादमा जाने र बर्गसंघर्षको कुरा गर्दा उनले केहि प्रश्नहरुको जवाफ भने दिनै पर्ने हुन्छ । उनी एकातिर अहिलेको संविधानलाई कार्यान्वयन गर्ने कामको नेतृत्वको दावि समेत गरिरहेका छन् भने वर्गसंघर्ष कुन रुपको हुनेछ भन्ने प्रश्नको जवाफ नदिई पार पाउने विषय हुँदैन । के उनले भनेको बर्ग संघर्ष अहिलेको संविधानको दायराभित्र नै वैधानिक तवरले हुने छ या यसले सडक संघर्षको रुप पनि लिने छ ? यसो हो भने ठुला र मध्यम पुँजीपतिवर्गसंग एमाओवादीको सम्वन्ध कस्तो रहने छ ? यसैगरि दश बर्षमा समाजवाद तिर जाने भनेको सामुहिक स्वामित्व या उत्पादनका साधन माथि राज्यको स्वामित्वलाई बढावा दिने वाटो हो कि पुँजीपति  वर्गको मुनाफामा बढि कर लगाएर सामाजीक सुरक्षाका क्षेत्रमा, शिक्षा स्वास्थ्य लगायतका क्षेत्रमा राज्यको लगानी बढाउने कुरा गरिएको हो ? यी प्रश्नको जवाफ पनि प्रचण्डले दिनै पर्नेछ । यसो नगरि भनिने समाजवाद र वर्गसंघर्षको कुरा यथार्थ होईन भुलभुलैया बन्ने छ । के जनयुद्धको बिस बर्ष पुरा गरेका एमाओवादीले यस्ता प्रश्नको जवाफ दिने लेठो गर्लान ?