Posts

Showing posts from February, 2016

सुशील कोइरालाको बिरासत

०६३ वैशाख ८ गते साँझ । राजा ज्ञानेन्द्रले जनताको नासो सुम्पने भन्दै एउटा गोलमटोल सम्बोधन गरेका थिए । काठमाडौंमा कफ्र्यु थियो । देशैभर जनता सडकमा थिए । राजनीति कस्तो अप्ठेरोमा थियो भने सबैका स्वार्थ अत्यन्त जेलिएका थिए । संसद्वाद र राजतन्त्रबीच, हिंसात्मक विद्रोह र शान्तिपूर्ण आन्दोलनबीच, समस्याको गैरमाओवादी समाधान कि गैरराजतन्त्रीय समाधान भन्नेबीच देशभित्र र बाहिर पनि अनेक बहस थिए । यस्तो बहसमा भारतीयहरूको दुईखम्बे नीति पनि परीक्षणमा थियो, अमेरिकीहरूको गैरमाओवादी समाधानको नीति पनि । राजाको घोषणापछि दलहरूले के गर्लान् भन्ने कुतूहलसहित म बबरमहलस्थित आफ्नो डेराबाट रेडियो कानमा राखी बानेश्वरतिर जुलुस छ भन्ने हल्ला सुनेर गइरहेको थिएँ । हिँड्दै गर्दा बिबिसी नेपाली सेवाले दुईजना नेताको अन्तर्वार्ता सुनायो । पहिलो एमाले नेता अमृतकुमार बोहराको थियो र दोस्रो नेपालगन्जमा रहेका कांग्रेस नेता सुशील कोइरालाको । अमृत बोहराले पार्टीमा छलफल हुँदै गरेको भन्दै राजाको घोषणाको स्वागत र विरोध दुवै गरेनन् । अर्थात् सम्झौताको भाषा बोले । कोइरालाले सीधै ज्ञानेन्द्रको घोषणा खारेज गरिदिए । हामी मान्दैनौँ भन्न...

कस्तो समाजवाद कस्तो बर्षसंघर्ष

एनेकपा माओवादीका अध्यक्ष प्रचण्ड यतिवेला पार्टी पुर्नगठन या निर्माण अभियानमा सक्रिय देखिएका छन् । २०६३ असारमा पोखराबाट हेलिकप्टरमा एकैपटक वालुवाटार झरेपछि जनता र आफ्नै कार्यकर्तासंग टाढिदै निरन्तर अरु दल नेता, व्यापारी, उद्योगपति, कुटनीतिज्ञ, कुटनीतिक एजेन्सीका प्रतिनिधिहरुसंग मात्र सम्वादमा रहेका उनले झण्डै विर्सेका कार्यकर्ता र पार्टीतिर फर्कनु राम्रो संकेत अवस्य हो । यसले नेपाली राजनीतिमा माओवादीले यस अगाडी बनाएको स्थान, अबको सम्भावना र त्यसको जनाधारका बारेमा बहस निर्माण गर्ने नै छ । डा. बाबुराम भट्टराईले माओवादी आन्दोलनको सार्थकता र सान्दर्भिकता अबको नेपालमा बाँकी नरहेको भन्दै गैर माक्र्सवादी बाटो समातीसकेका छन् । माओवादीकै एउटा हिस्साका रुपमा विप्लव समुहले ससस्त्र विद्रोह र समानान्तर राजनीतिक शक्ति निर्माणको अभ्यास आरम्भ गरेको छ, भलै अहिलेसम्म यसलाई एउटा वालरोग र माओवादी जनयुद्धको प्यारोडीका रुपमा भन्दा गम्भिर रुपमा लिने आधार तयार भएका छैनन् । कमसेकम आजसम्मको सन्दर्भ हेर्दा त्यसले शक्ति आर्जन गरेर माओवादी कार्यसुचि बोक्ने सम्भावना पनि  देखिन्न । अस्ती फागुन एक गते जनयुद्ध दि...

विचारधाराविहीन विकासे राजनीति

जनवरी १२, २०१६ मा प्रोजेक्ट सिन्डिकेटमा प्रकाशित आफ्नो लेखमा विख्यात नवअनुदारवादी चिन्तक फ्रन्सिस फुकुयामाले कसरी आउने समयमा विश्वमा दुइटा विकास मोडलबीच प्रतिस्पर्धा हुँदै छ भन्नेबारे एउटा विचारोत्तेजक टिप्पणी गरेका छन् । चिनियाँ मोडलको निर्यात शीर्षक दिइएको लेखमा अहिले एकातिर चिनियाँ मोडल र अर्कोतिर अमेरिकाले नेतृत्व गरेको पश्चिमा विकास मोडलबीच प्रतिस्पर्धा हुँदै गरेको भन्दै कुन मोडल टिक्ने हो, चिनियाँ मोडल कि उही पश्चिमा मोडल भन्ने निष्कर्ष निकाल्ने वेला नभएको उनको ठम्याइ छ । बाहिर प्रचार नगरिए पनि यो प्रतिस्पर्धा भित्रभित्रै अनुभव गरिएको परिघटना भएको फुकुयामाको ठम्याइ छ । सन् २०१३ मा राष्ट्रपति भएपछि सी जिन पिङले लिएको एक भेग एक सडक (पूर्वी एसिया, दक्षिण एसियासहित मध्यएसियाली देश, इरान, मस्को, पोल्यान्ड हुँदै युरोप जाने सिल्क रोड) तथा मेरिटाइम सिल्क रुट (चीनलाई हिन्द महासागर हुँदै अरब सागर भूमध्य सागरसम्म जोड्ने) वाला नीतिले दक्षिण एसिया, दक्षिण तथा पूर्वी एसिया र मध्यएसियालाई मस्को पोल्यान्ड हुँदै घुमाएर भूमध्य सागरसम्म यातायात सञ्जालमा जोड्ने, ती देशमा आफ्नो उद्योगको स्थानान्तर...