Posts

Showing posts from December, 2021

मादीको सेरोफेरो (२) ढिलो र सुस्तरी आएका परिवर्तनहरु

१) मलाई आजकल आफु कछुवाकै तालमा लखर लखर हिँडिरहेको र समय भने बुलेट रेलको गतिमा कुदिरहेको हो कि जस्तो लाग्छ । हेर्दा हेर्दै समाजका सबै आयामहरु विस्तारित भएका छन् । तिनले नयाँ स्पेश सिर्जना गरिरहेका छन् । व्यक्ति र परिवार हुँदै समाजका आर्थिक, सामाजिक, साँस्कृतिक आयामलाई बदल्ने अनेकवली घटनाका आँधीहरु आइरहेका छन् । म हुर्कँदा गाउँमा फुसको छानो भएका घुमाउने घरको बाहुल्यता थियो । सगोलका परिवारका सबै सदस्यहरु ती घरका भित्रबाहिर छेउकुनामा अटाउँथे । सासु बुहारी संगै सुत्केरी हुन्थे, कुनै पुरुष एकैपटक नयाँ सन्तानको बाबु पनि र नाती नातीनिको हजुरबाउ पनि बनिरहेको हुन्थ्यो । ती कति साँघुरो जीवनलाई सुमसुम्याएर बस्दा हुन ? जीवन ऋतुपरिवर्तनसंगै परिवर्तन हुने नीयमित चक्रजस्ता आइरहने कृषि कर्ममा आधारित थियो । लगौंटी लगाएर कछाड कम्मरतिर सारेर खेत खलिहानमा काम गरिरहेका अधेडावस्थाका पुरुषहरु, एकसरो धोती या गुन्युमा रजश्वला हुँदाका राता छाप लिएर मेलापात गरिरहेका महिलाहरु । साँघुरा गल्लीलाई नै आलोपालो मलमुत्र  त्यागका स्थल बनाइने भएकाले नाँगा पाइतालाले फोहोर छल्दै हिँडेका भद्र भलाद्मीहरु । समय त्यस्तै थियो...

बौद्धिक संस्कृतिमा मार्क्सवादीहरू

  १ मंसिरको कान्तिपुरमा छापिएको मित्र विष्णु सापकोटाको बौद्धिक संस्कृतिमा मार्क्सवादी छाया शीर्षकको आलेख सदा झैँ स्वाद लिएर पढेँ । विष्णु सापकोटा समकालीन नेपाली सार्वजनिक बौद्धिक विमर्शमा अलग पहिचान बनाइसकेको नाम हो । पाश्चात्य र पूर्वीय साहित्यिक विमर्शसहित समकालीन वैचारिक बहसका बारेमा दखल राख्ने उनका सामयिक टिप्पणीहरूमा बौद्धिक खुराक मिल्छ, आलोचनात्मक चेतसहित लेख्ने भएकाले मात्र हैन, आफ्नै प्रकारको भाषिक मिठास घोलेर लेख्ने भएकाले पनि । नेपालको अहिलेको राजनीतिक नेतृत्व र दलहरूको चरित्रमाथि तर्कपूर्ण तर व्यंग्यसमेत मिसाइएका उनका टिप्पणीको म नियमित पाठक हुँ (प्रशंसा दोहोरिएको पनि हुन सक्छ) । यसपालिको लेखमा नेपालको मार्क्सवादी बौद्धिक परम्परा र त्यसका कमीमाथि आलोचना गरिएकाले उनकै भाषामा ‘अलिकति प्रोभोक’ पनि भएकै हो । पहिले नै स्पष्ट पार्दिउँ, म नेपालको ‘अफिसियल मार्क्सवादी’ होइन, मार्क्सवादीहरूको प्रवक्ता पनि होइन, कसैको बचाउ गर्नुपर्ने पनि छैन । सार्वजनिक वृत्तको बहसलाई प्रभावित गर्न सक्ने विष्णुजी जत्तिको व्यक्तिले कान्तिपुरमा लेखै लेखेर मार्क्सवादीहरूले गरेको बहसलाई मिथ्या र गलत स...