Jhalak's Sky

  एक बिहान बाथरुम पस्दा विचार गरिहेरें, त्यहाँ प्रयोग हुने कमोड, स्प्रे, बेसिन, धाराको टुटी, सावर, टुथपेस्ट, टुथब्रस, ट्वाइलेट पेपर, साबुन, स्याम्पु, टावेल, अन्डर गार्मेन्ट्स सबैजसो आयातित रहेछन् । पानीचाहिँ  यहीँको । त्यसपछि किचनमा चिया बनाउन गएँ । पानी र चियापत्ती नेपाली रहेछ । चिनी नेपाली हुन पनि सक्छ, नहुन पनि । स्टिलको ताप्के विदेशी । इन्डक्सन चुलो या ग्यास चुलो विदेशी । ग्यास विदेशी । बिजुलीचाहिँ नेपाली । चियाको कप विदेशी नै रहेछ । तेल, प्याज, मसलाहरू धेरैजसो विदेशी । तरकारी घरकै । केरा, स्याउ विदेशी । फ्रिज विदेशी । नुन पनि विदेशी । धाराको टुटी र सिंक विदेशी । वासिङ मेसिन विदेशी । चिया पिउँदै बस्ने सोफा आयातित सामानले बनेको रहेछ । टीभी खोल्यो विदेशी, टीभीमा हेरिने ९० प्रतिशत च्यानल विदेशी उत्पादन । टीभी आउने इन्टरनेटको माउ स्रोत विदेशी । भुइँमा राखेको कार्पेट नेपाली भए पनि प्रयोग भएको ऊन विदेशी । घरको भित्तामा लगाएको रङ विदेशी । हरसमय हातमा साथमा हुने मोबाइल विदेशी । फेसबुक विदेशी, ट्वीटर, मेसेन्जर, वाट्सएप, भाइबर, विच्याट सबै एप विदेशी । घरबाहिर जाँदा लगाइने जुत्ता, मो...

  भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारणमन्त्री बलराम अधिकारीले गत आइतबार झापा पुगेका बेला ६ महिनाभित्र जग्गा दर्तासम्बन्धी समस्या समाधान गर्ने घोषणा गरे । उनको भनाइअनुसार, सरकार लामो समयदेखि भोगचलन गरिरहेको, तर धनीपुर्जा नहुने सबैलाई जग्गाको मालिक बनाउने अभियानमा लागेको छ । यसले वर्तमान सरकारले भूमिको स्वामित्वका सम्बन्धमा किसान, अव्यवस्थित बसोबासी र सुकुम्बासीहरूसँग रहेको राज्यको द्वन्द्व हल गर्नेतिर अग्रसर हुन चाहेको संकेत गर्छ । मन्त्री तथा प्रधानमन्त्रीले गफ दिनु र व्यवहारमा उतार्नुका बीचको फरक त हामीले देखे जानेकै कुरा हो । तैपनि यहाँ सरकारको प्रयासलाई सकारात्मक रूपमा लिएर नेपालमा सुकुम्बासी समस्या समाधानको प्रयासका अर्थराजनीतिक चलखेलको चरित्र केलाउन प्रयास गरिनेछ । राजनीतिक शक्तिहरूका बीच, भूमिहीनहरूका बीचमा आफूलाई संरक्षकका रूपमा देखाउँदै गैरदलीय नागरिक या अरू दलप्रति झुकाव राख्नेलाई समेत आफ्नो पक्षमा पार्न सार्वजनिक जमिनको वितरणसम्बन्धी नीतिहरूको प्रयोग (दुरुपयोग) गर्न प्रतिस्पर्धा गर्ने पुरानै चलन हो । यसैगरी किसानहरूले जीविकाको खोजीमा सार्वजनिक पर्ती या ऐलानी अथवा वन क्ष...

  साउनको पहिलो साता । केही दिनको चर्को घामपछि त्यो रातभर पानी परेको थियो । म बिहानै पूर्व जाने बस समातेर चितवन जाने सोचाइमा थिएँ । झमझम पानी परिरहेकोले ट्याक्सी भेटिएला भन्दै अघि बढ्दाबढ्दै भद्रकाली चोक हुँदै अमरसिंह पुगियो । जुत्ता चप्लक्कै भिज्यो, मोजा समेत ढाडिइसकेका थिए । अमरसिंह पुगेपछि थाहा भयो राइड सेयरिङ गर्ने व्यवस्था नआओस् भनेर यातायात व्यवसायीहरू हड्तालमा उत्रेका रहेछन् । पोखराको बद्नाम ट्याक्सी सेवाले उपभोक्तालाई दिएको सास्तीमा राइड सेयरिङले राहत दिन सक्थ्यो । तर यहाँ पनि यातायात व्यवसायीहरूको संगठन ठग्न पाउने अधिकारका लागि आन्दोलन गरिरहे झैं देखिन्थ्यो । यो मामिला हेर्ने प्रदेश मन्त्रीले आफू दिनभर अलिअलि रक्सी खाएर सुत्छु तर माग पूरा गर्दिनँ भनेर अघिल्लै दिन जानकारी दिएका थिए । मैले चितवन जाने योजना स्थगित गरें । पोखरा बसिरहन पनि मन थिएन । बुझ्दै जाँदा काठमाडौं जाने पर्यटक बसहरू नरोकिने थाहा भयो । र, चितवनको यात्रा रद्द गरेर म काठमाडौंतिर हिंडें । यसरी मान्छेले आफ्नो गन्तव्य सजिलै किन र कसरी बदल्छ होला ? चितवनको यात्रा तय गरेर निस्केको मान्छे काठमाडौं कसरी मोडिन्छ ? ‘ग...

  ह्वाङ्हो (पित नदी या एल्लो रिभर) का बारेमा हामीले विद्यालयमा पढेको पाठको सारमा दुःखको कथा थियो । हजारौं वर्षको चिनियाँ सभ्यता निर्माणको मुख्य स्रोत रहेको यो नदीले सम्पन्नता त ल्याएको थियो तर, बेलाबखत आउने बाढीले किनारका बस्ती बगाउँथ्यो, डुबाउँथ्यो र खेत खलिहानमा लगाएको बाली सखाप पार्थ्यो । बाँचेका बासिन्दाले निकै दुःख पाउँथे । अनिकाल बेहोर्थे । यता नेपाल र भारतमा कोशी नदीलाई बिहारको दुःख भनेर बुझेजस्तै ह्वाङ्हो नदीलाई चीनको दुःख भनेर चिनाइन्थ्यो । पछि ह्वाङ्हो र त्यहाँका जनताको बारेमा लेखिएका अनेकन् कहानी र सन्दर्भ पढियो । बिस्तारै हाम्रो दिमागबाट ह्वाङ्होको पुरानो कहावत मेटिँदै गयो । यसरी मेटिनुमा पछिल्लो समय चिनियाँँ सरकारले अपनाएका नीति र नदीको स्रोत तथा जलाधार व्यवस्थापनमा भएका प्रयासले काम गरेको हुनसक्छ । अहिले हामी यही ह्वाङ्हो नदीको किनारमा छौँ र दुःख र गरिबी निवारणको उदाहरण बनेको देजी गाउँको अवलोकन गरिरहेका छौँ । यो गाउँ चीनको छिङहाइ प्रान्तअन्तर्गत हुआङनान तिब्बतीयन स्वायत्त प्रिफेक्चरको जियान्चा काउण्टीमा रहेको छ । प्रिफेक्चरमा ७० प्रतिशत जति तिब्बतीयन समुदायका मानिस बस...

भर्खर पन्ध्र पुगेर सोह्रौं वर्षमा हिँड्दै गरेको म २०३५/३६ सालको विद्यार्थी आन्दोलनमा उत्सुकतावश सामेल भएको थिएँ । आन्दोलन सकिँदा-नसकिँदै म झापाली समूह भनिने तत्कालीन नेकपा मालेको सम्पर्कमा पुगेँ । झापालीहरूको पहिलो साहित्य पढेको मुक्ति मोर्चा र वर्ग सङ्घर्षका अङ्कहरू हुन्, जसमा कमरेड रत्नकुमार बान्तवाको हत्या र त्यससँग जोडिएका कथा थिए, सँगै नेकपा माले स्थापनाका विवरण पनि । यो समूह चीनलाई विश्व क्रान्तिको केन्द्र मान्ने र माओ विचारधारालाई तत्कालीन समयको मार्क्सवादका रूपमा बुझ्ने मजस्तै अल्लारे विचारको प्रभावमा थियो । पक्का अल्लारे किशोर अवस्थामा साम्यवादी आन्दोलनसँग जोडिएर समाज र विश्वलाई परख गर्न र विश्वदृष्टि निर्माण गर्न थालियो । आरम्भमा हामीले जानेकोचाहिँ सोभियत सत्ता समाजवादका नाममा साम्राज्यवाद अभ्यास गरिरहेको मुलुक हो । अमेरिका विश्वको नम्बर एक दुश्मन हो । पुँजीवाद सबै खराबीहरूको मुहान हो । राजतन्त्र र सामन्तवाद कुहेर सड्न लागेको लास हो । र, चीनचाहिँ हाम्रो आशा भरोसाको केन्द्र । त्यही बुझाइको समयमा हो, २०३६ मंसिर (नोभेम्बर १९७९) मा चिनियाँ विदेशमन्त्री ह्वाङ हो पोखरा भ्रमणमा आएको...